Momenteel lees ik ‘s avonds voor het slapen gaan Dietrich Bonhoeffer zijn Verzet en overgave. Dit 400 pagina’s tellende boek is een verzameling brieven van en naar Bonhoeffer naar en van zijn familie en naaste vrienden.
Het is een boek dat enorm helpt de dag te relativeren. Het meest bizarre aan het boek is, dat ondanks dat je weet hoe het afloopt (slecht), die man zo hoopvol kan schrijven, dat het lijkt alsof het toch goed gaat komen. Niet dat hij hoopvol is (over zijn aardse toekomst), maar het zelfvertrouwde beeld dat hij cre�ert is hemelhoog. Door zo te schrijven probeert hij zijn ouders gerust te stellen, wat maar deels lukt.
Het relativerende aan het boek is, dat voor iemand met 10 vierkante meter wereld en een bijna dodelijke sleur de wereld groter kan zijn dan die van iemand die de hele wereld afreist en nooit het zelfde doet.
De sleur in de brieven zelf bestaat uit zijn constante vraag naar boeken, zijn dankwoorden voor als hij die boeken krijgt en dus zijn geruststellende woorden. Tot nu toe (ik ben op de helft) heeft hij die sleur nog maar ��n keer doorbroken toen hij zijn angsten uitstortte in een brief aan Eberhart Bethge, zijn zwager en beste vriend.
In de kleine cel houdt de dappere dominee een speurtocht naar zijn identiteit, de identiteit van de mens en de identiteit van de christen: “Alleen wie de onuitsprekelijkheid van Gods naam kent, mag wel eens de naam Jezus Christus uitspreken. Alleen wie zo houdt van het leven en de aarde, dat met verlies hiervan alles hem verloren schijnt, mag in de opstanding der doden en een nieuwe wereld geloven. Alleen wie zich plaatst onder de wet Gods, mag ook wel eens over genade praten. En alleen als de toorn en de wraak Gods geldende werkelijkheden blijven, kan ons hart misschien geraakt worden door vergeving en liefde voor de vijand.”
De brieven van Dietrich’s vader, een in die tijd bekend en geliefd psycholoog, en zijn moeder zijn tekenend voor hun karakters, en daarin ook voor die van hun zoon. Dietrich lijkt de humor en intelligentie van zijn vader te hebben en de liefdevolle zachtheid van zijn moeder. Hartverscheurend hoe deze twee oude mensen zich staande proberen te houden in een verliezend, platgebombardeerd Duitsland terwijl hun zoon wegkwijnt in een cel.
Soms lijk je bij Bonhoeffer iets van een schuldgevoel hierover te lezen. Als hij dit had geweten, had hij dan ook meegedaan? Zou hij dan ook zo radicaal zijn geweest? Waarschijnlijk wel.